Singlemum – Nếu bạn đang tìm hiểu về loại sữa bột (sữa công thức) nào là phù hợp cho con bạn thì bài viết này sẽ cung cấp toàn bộ thông tin ban cần. Hãy chuẩn bị giấy bút ghi chú lại những thông tin có thể bạn đọc xong sẽ quên vì sữa công thức rất đa dạng và phong phú.
Trước tiên xin khẳng định sữa mẹ là nguồn sữa tự nhiên tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nếu trong trường hợp không còn lựa chọn khác như mẹ khan sữa, mẹ không thể cho con bú vì một lý do nào đó thì lựa chọn tiếp theo sẽ là sữa bột công thức. Các chuyên gia dinh dưỡng và các nhà khoa học đã mất nhiều năm để tìm ra công thức sữa đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng tối ưu cho bé. Khi chọn lựa sữa công thức cho bé, bạn cần xem xét một số yếu tố sau:
Các dạng sữa công thức
Có 3 loại sữa công thức chính:
1. Sữa công thức có nguồn gốc từ bò sữa;
2. Sữa công thức thủy phân protein;
3. Sữa công thức nguồn gốc đậu nành.
Trong đó sữa công thức có nguồn gốc từ bò sữa là phổ biến nhất, sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu về loại sữa này.
Sữa công thức có nguồn gốc từ bò sữa
Đây là loại sữa đã được các nhà sản xuất biến đổi thành phần sao cho giống với sữa mẹ nhất có thể bằng cách điều chỉnh lượng carbon hydrate, protein và nồng độ chất béo. Nhà sản xuất còn bổ sung vào đó Vitamin và khoáng chất. Ngoài ra còn có công thức sữa đặc chế cho bé sinh thiếu tháng.
Protein trong sữa có thể được chia thành sữa đông (casein chiếm khoảng 80%) và whey(dạng nước – trong quá trình sản xuất phô mai, Whey Protein được tách ra). Tỷ lệ casein sữa có thể khác nhau theo các loại sữa bột trẻ em. Có hai loại chính:
- Công thức 1 ( giai đoạn đầu): Tỷ lệ casein:whey là 40:60 tương tự như sữa mẹ thích hợp cho trẻ sơ sinh đến 1 năm tuổi, loại sữa này được cho là dễ dàng tiêu hóa
Công thức 2: Tỷ lệ Casein:Whey lúc này là 80:20 vì chứa nhiều sữa đông hơn nên loại sữa này khó tiêu hóa hơn. - Xét về hàm lượng dinh dưỡng, trong năm đầu em bé của bạn chỉ cần công thức 1 mặc dù bạn có thể chuyển sang công thức 2. Hãy cẩn trọng khi đổi sữa, việc chuyển đổi từ công thức 1 sang công thức 2 có thể gây cho bé bị táo bón. Các nhà sản xuất thường quảng cáo, sữa công thức 2 phù hợp cho trẻ từ khi sinh ra nhưng tốt nhất hãy chờ cho bé được ít nhất 4 tuần tuổi.
- Khi bé ngoài 1 tuổi bạn có thể chuyển từ sữa công thức 1 sang công thức 2. Sữa công thức 2 không được khuyến khích là thức uống chủ đạo khi trẻ biết ăn dặm vì nó chứa ít chất sắt và vitamin C, bạn có thể dùng một lượng nhỏ vào bữa sáng của bé.
Như vậy bé con của tôi có cần uống sữa công thức?
Trước tiên chúng ta hãy tìm hiểu một số vấn đề ba mẹ thường gặp phải khi dùng sữa công thức cho bé. Các sữa công thức đặc biệt như sữa dùng cho bé sinh non, bé phải nằm viện sẽ không đươc bàn tới do đây là nhu cầu ăn và chăm sóc chuyên biệt dưới sự hướng dẫn của các Y Bác sỹ.
Sữa công thức được đưa ra tiêu chuẩn thế nào?
Các hãng (nhà sản xuất) sữa công thức phải tuân thủ tuyệt đối các quy định liên quan đến các yếu tố theo quy định chung:
- Đạm (phải trong giới hạn cho phép) và nguồn gốc đạm (đậu nành, sữa bò, gạo,v.v…).
- Năng lượng và chất béo (phải trong giới hạn cho phép).
- Nồng độ nhôm tối đa.
- Tuổi bé tuỳ theo loại sữa.
- Số loại lẫn số lượng các loại vitamin, chất khoáng và các thành phần được cho là có hoạt tính sinh học như dầu cá và men vi sinh chẳng hạn.
- Thông tin rõ ràng về liều dùng và cách pha.
- Tỉ lệ chất béo cần thiết (LA và ALA).
- Tỉ lệ omega 6/omega 3 (EPA và DHA).
- Kích thước chữ viết trên nhãn sữa.
- Hàm lượng bột đường.
Sữa bột công thức bao gồm nhiều loại vitamin và khoáng chất sẽ được quy định theo nồng độ tỷ lệ tối đa như Vitamin C Vitamin B, hàm lượng amino acid và chất đạm sẽ được kiểm soát để tránh cho quá trình tiêu hóa của trẻ bị quá tải. Ngoài ra thì các chất phụ gia khác cũng được kiểm soát rất chặt chẽ.
Các hộp sữa công thức đều được khuyến cáo “Sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ” do đó một số tường hợp nên tham khảo ý kiến cua Bác sỹ và chuyên gia dinh dưỡng. Trên mỗi vỏ bao bì đều bắt buộc phải kê khai rõ ràng và được kiểm soát chặt chẽ. Trên vỏ lon bao bì không được phép dưa lên nhãn hình ảnh em bé, các thông tin như “giống sữa mẹ” và lời đảm bảo sữa phù hợp với trẻ sơ sinh.
Sau đây chúng ta sẽ đi sâu vào tìm hiểu Sữa công thức trước khi quyết định sử dụng.
Sữa công thức có khác biệt gì với sữa thông thường?
Sữa công thức thường gặp giống sữa bò, trong đó thành phần đạm chủ yếu gồm 2 loại là casein (có thể đông tạo thành phô mai) và whey (phần nước sau khi loại bỏ casein). Bởi vậy sữa công thức có thể có nhiều casein hoặc nhiều whey, loại thường gặp là sữa có whey chiếm ưu thế. Các loại khác có thể làm từ đậu nành hoặc đậu nành kết hợp sữa dê, thường không chứa whey và casein.
Hiện nay có hơn 20 loại sữa công thức khác nhau cho nhiều độ tuổi của trẻ sơ sinh đủ tháng (sơ sinh, bé 2-6 tháng, v.v….). Lựa chọn đúng loại sữa công thức phù hợp cho bé là nhiệm vụ khó khăn của các bậc phụ huynh. Những tuyên bố về thành phần siêu việt cũng như chức năng dinh dưỡng tối ưu cho sự phát triển của bé có thể làm bạn vô cùng bối rối.
Bạn có thể tham khảo Các loại sữa công thức để có cái nhìn đơn giản hơn về các loại sữa khác nhau.
Em bé, dị ứng và sữa công thức
Tình trạng không dung nạp chất thường bị nhầm với dị ứng thực phẩm. Hai loại này rất khác nhau và cần được hiểu cho đúng. Ví dụ, không dung nạp thực phẩm thường không liên quan tới phản ứng miễn dịch của cơ thể, do đó không thể gọi là dị ứng. Tình trạng không dung nạp thường gặp bao gồm bất dung nạp lactose, bất dung nạp các chất sản sinh tự nhiên trong thực phẩm như salicylates hoặc phản ứng với chất bảo quản, chất tạo màu và phụ gia. Triệu chứng của các phản ứng có thể xảy ra độc lập hoặc phối hợp, độ nặng tuỳ thuộc vào mỗi bé và liều dùng.
Trong khi đó, dị ứng thực phẩm lại liên quan đến phản ứng miễn dịch với một loại đạm nào đó trong thức ăn. Khi dị ứng xảy ra, cơ thể sẽ phản ứng với chất đạm trong thức ăn như vật thể lạ xâm nhập, làm cho tiết ra các chất như histamine, kháng thể và các chất miễn dịch khác. Các đáp ứng dị ứng như vậy luôn có sự xuất hiện kháng thể tạo ra bởi hệ miễn dịch, gây nên các dấu hiệu và triệu chứng không phải lúc nào cũng rõ ràng.
Khuyến nghị giảm hoặc phòng ngừa dị ứng và bất dung nạp chất trong thực phẩm
Tất cả phụ nữ đều được khuyên nên cho bé bú mẹ trong 6 tháng. Khi bắt đầu cho ăn bổ sung, bé có thể dùng sữa công thức thuỷ phân (HF). Có 2 loại HF: sữa thuỷ phân một phần có thể mua dễ dàng ở các cửa hàng và sữa thuỷ phân toàn phần cần có toa bác sĩ mới mua được.
Sữa thuỷ phân một phần (H.A)
Như chúng ta biết, đa số sữa công thức đều có thành phần giống sữa bò chứ không giống sữa mẹ, do đó các chất đạm có thể bị xem như vật thể lạ với cơ thể. Sữa thuỷ phân một phần (được đánh dấu trên hộp là H.A) chứa các chất đạm đã được bẻ nhỏ để dễ tiêu hoá và giảm khả năng đe doạ sự đề kháng của bé.
Sữa thuỷ phân một phần thường dành cho các bé trào ngược hoặc lồng ruột. Sữa thuỷ phân một phần không bị vón cục trong dạ dày như sữa có casein. Do đó, sữa thuỷ phân được tiêu hoá dễ dàng như sữa mẹ. Một số công ty sữa áp dụng nồng độ đạm trong sữa thấp cho gần giống với sữa mẹ. Tuy nhiên tới nay thì chỉ có một loại sữa thuỷ phân được chấp nhận thôi. Nghiên cứu cho thấy sữa này giúp giảm tải quá trình chuyển hoá khi tiêu hoá các chất đạm trong sữa. Nó giúp cho tiêu hoá nhanh hơn, giảm táo bón, giảm dị ứng và giảm quá tải lên các nội tạng, như thận chẳng hạn.
Táo bón
Táo bón thường gặp ở các bé bú sữa công thức vì sữa công thức khó tiêu hoá và có thể làm cho ruột hấp thu nước nhiều hơn để giúp thận chuyển hoá các loại protein trong sữa. Khi dịch bị hấp thụ hết qua các kênh của ruột, bé có xu hướng bị bón nhiều hơn vì phân bị khô và khó di chuyển. Bạn cũng lưu ý khi bé đi cầu bé rặn đỏ mặt và có vẻ rên rỉ thì không có nghĩa là bé bị bón. Táo bón xảy ra khi phân khô và cứng, khó đi. Ngay cả các bé vài ngày mới đi cầu một lần cũng không phải là táo bón. Tuy nhiên khi bé thay đổi thói quen đi cầu thì bạn cần kiểm tra nguyên nhân tại sao.
Đối với các bé bú sữa công thức, cần kiểm tra:
- Kích thước muỗng múc bột sữa có thể khác nhau tuỳ loại sữa nên bạn cần kiểm tra cách pha kỹ đối với từng loại sữa.
- Tỷ lệ sữa : nước. Đảm bảo không nén chặt sữa trong muỗng múc sữa. Luôn đong nước trước. Bạn luôn có thể gọi đường dây nóng của các hãng để kiểm tra.
- Có loại sẽ phù hợp với bé, nhưng cũng có loại không. Nghiên cứu cho thấy sữa có thêm men vi sinh có thể làm mềm phân cũng như thành phần đạm có thể ảnh hưởng việc đi cầu của bé.
Nếu bé không chịu bú hết bình thì sao?
Lý tưởng nhất vẫn là cho bé bú mẹ theo yêu cầu. Và dĩ nhiên nếu bú bình thì cũng nên cho bé bú theo nhu cầu. Các bé sẽ có nhu cầu bú khác nhau ở mỗi cữ bú cũng như số cữ bú trong ngày. Bú theo nhu cầu sẽ cho phép bé học cách tự điều chỉnh cũng như thói quen tự ăn sau này. Không cần ép bé phải bú hết bình. Quan trọng là bé khoẻ mạnh. Hãy tuân theo sự hướng dẫn của bé: bé tiểu ra tã 6-8 lần/ngày, tăng cân đều đặn, hoạt bát và lanh lẹ. Nếu tốc độ phát triển của bé ổn định thì nghĩa là những gì bé đang ăn đáp ứng đủ nhu cầu của bé. Sau đây là ví dụ về thể tích sữa công thức cần dùng cho bé sơ sinh và bé tập đi:
Bảng 1: Thể tích trung bình cần cho bé sơ sinh và trẻ tập đi
Tuổi | Lượng sữa theo cân nặng hằng n daily |
1 ngày tuổi | 30 ml |
2 ngày tuổi | 60 ml |
3 ngày tuổi | 90 ml |
4 ngày tuổi | 120 ml |
5 ngày tuổi đến 3 tháng tuổi | 150 ml180-200ml đối với bé sinh non |
3 – 6 tháng | 120 ml |
6 – 12 tháng | 90-100 ml |
1 – 2 tuổi | 90 ml |
Điểm quan trọng khi bú bình
- Các hướng dẫn cho sữa công thức chỉ là tham khảo, đáp ứng của bé mới là hướng dẫn quan trọng cho bạn.
- Luôn kiểm tra nhiệt độ của sữa lên phần da cổ tay của bạn.
- Luôn giữ bé khi cho bú để tránh trào, sặc, nhiễm trùng tai hoặc sâu răng.
- Tận hưởng khoảng thời gian cho bé bú và giao tiếp với bé.
- Không bao giờ để bé vừa ăn vừa ngủ gật vì có thể gây sâu răng.
Đề nghị một loại sữa công thức cho bé
Đây không phải là nhiệm vụ đơn giản. Sữa công thức có LCPs, beta-carotene, nucleotides hay men vi sinh sẽ đắt hơn. Bạn nên nhớ nếu bạn không đủ khả năng mua cho bé những loại sữa này thì cũng không có vấn đề gì cả. Các công ty sữa được quản lý rất khắt khe nên thật ra mà nói thì các hiệu sữa này hầu như giống nhau. Chưa có bằng chứng nào cho thấy những chất bổ sung đem lại hiệu quả lâu dài thật sự cả. Sự tăng trưởng và phát triển của bé sơ sinh rất phức tạp, trong đó bao gồm cả các phản ứng với hàng loạt yếu tố khác nhau. Ngay cả khi chúng thật sự có lợi thì hàm lượng chúng là quá nhỏ để có thể ảnh hưởng sự phát triển của bé cũng như nhiều bé phát triển rất tốt mà không cần các chất đó.
Cuối cùng, quan trọng nhất là nhiều khi bạn phải thử vài loại mới tìm ra loại hợp với con bạn.
Tại sao sữa bò không hợp với bé?
Có nhiều nguyên nhân lý giải tại sao sữa bò hay nhiều loại sữa khác không phù hợp cho bé. Sữa bò không những có lượng đạm không phù hợp (nhiều hơn sữa mẹ 2.5 lần) mà chất lượng đạm cũng không thích hợp, và nó cũng khó tiêu hoá vì nó chiếm 80% là casein. Hơn nữa, bé cũng khó hấp thu các loại chất béo trong sữa bò (sữa mẹ chỉ có hơn 50% chất béo). Sữa bò còn có thể gây chảy máu trong ruột và lượng can xi có thể làm ảnh hưởng nồng độ sắt. Và cuối cùng, nhiều chất dinh dưỡng trong sữa bò có nồng độ quá thấp so với nhu cầu của bé như vitamin A, D, C, E và sắt.
Nước lọc hay nước vòi
Bạn có thể được khuyến cáo nên dùng nước đóng chai để pha sữa. Tuy nhiên nghiên cứu gần đây cho thấy nước đóng chai hay nước sôi để nguội đều an toàn như nhau.
Cẩn thận vẫn trên hết
Nếu bạn có bất kì lo lắng nào về việc ăn uống, tăng trưởng hay sức khoẻ của bé thì đừng do dự mà nên đến gặp bác sĩ ngay. Những thay đổi nhỏ từ bé có thể gây ra tác động lớn đến tốc độ tăng trưởng, quá trình chuyển hoá và những cơ quan đang phát triển.
Sự khác biệt giữa các loại sữa công thức mẹ cần biết
Khi chọn nhãn sữa công thức cho con, điều cần biết về sự khác biệt giữa chúng. Nhiều loại sữa công thức khác nhau về lượng đạm, đường trong đó.
– Sữa tăng cường sắt: Được ghi chú rõ ràng trên hộp sữa. Dòng sữa này phù hợp cho bé không bú mẹ liên tục nên cần được bổ sung sắt.
– Sữa công thức đậu nành (soy formula) với nguyên liệu chính là protein từ đậu nành và không chứa lactose. Dòng sữa loại này tốt cho bé bị dị ứng protein có trong sữa công thức từ sữa bò hoặc không dung nạp được lactose. Ngoài ra còn có sữa đặc biệt, giúp dễ tiêu hóa cho những bé bị dị ứng protein. Nếu gia đình có tiền sử dị ứng sữa, bạn có thể chọn sữa công thức gốc đậu nành hoặc sữa đặc biệt dành cho bé.
– Sữa không chứa lactose (lactose – free formula): Sữa được sử dụng một loại đường tự nhiên mà được bác sĩ chỉ định dành cho bé dị ứng với lactose có trong sữa bò.
– Sữa thủy phân (hydrolyzed formula): Trong loại sữa này, protein bị bẻ gãy thành nhiều mảnh nhỏ, giúp bé dễ tiêu hóa so với phân tử protein lớn. Sữa thủy phân dành cho bé bị dị ứng hoặc khó hấp thu chất dinh dưỡng. Bác sĩ dinh dưỡng cũng có thể tư vấn việc dùng sữa thủy phân cho bé hay nôn trớ.
– Sữa dành cho bé sinh non hoặc nhẹ cân: Sữa chứa nhiều kalo và protein cũng như những chất béo dễ hấp thu, dành riêng cho bé ở hai trường hợp trên.
– Sữa giúp chuyển hóa tốt (metabolic formula): Nếu bé mắc một bệnh nào đó, bác sĩ có thể cho bé dùng sữa giúp chuyển hóa tốt.
DHA và ARA có trong sữa
Gần đây, nhiều loại sữa công thức mới được giới thiệu tăng cường DHA và ARA – chất được tìm thấy trong sữa mẹ, hỗ trợ quá trình phát triển của bé. Sữa bổ sung DHA và ARA là gợi ý phù hợp cho nhóm bé không bú mẹ hoàn toàn.
Vì sao trẻ uống sữa công thức bụ hơn?
Một phần ba trong số trẻ được cho uống sữa công thức có hàm lượng đạm thấp (khoảng 2g trên 100 kcal), một phần ba được uống sữa công thức có hàm lượng đạm cao hơn (3-4 g trên 100 kcal), trong khi nhóm còn lại bú mẹ trong năm đầu tiên (bú mẹ hoàn toàn, hoặc chỉ uống bổ sung sữa công thức tối đa 3 bình mỗi tuần).
Các em bé được theo dõi đến năm 2 tuổi, đo chiều cao, cân nặng và chỉ số khối cơ thể. Kết quả là, ở tuổi lên 2, không có sự khác biệt lớn về chiều cao giữa các nhóm trẻ, nhưng nhóm ăn đạm nhiều nhất thì nặng nhất.
Các nhà nghiên cứu phỏng đoán có lẽ hàm lượng đạm thấp được ăn vào trong thời thơ ấu giúp bảo vệ cơ thể chống lại bệnh béo phì về sau.
Các em bé hiện vẫn tiếp tục được theo dõi để tìm hiểu xem liệu những em ăn sữa công thức ít đạm có giảm được nguy cơ phát phì về sau hay không.
“Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bú mẹ bởi những lợi ích lâu dài mà nó mang lại”, giáo sư Berthold Koletzko, từ Đại học Munich, Đức, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết.
“Nó cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu và cải tiến thành phần trong sữa công thức trẻ em”.
Tuy nhiên, phát ngôn viên của Hiệp hội thực phẩm dinh dưỡng và sơ sinh Anh cho biết các công ty thực tế đã hạ thấp hàm lượng đạm dưới ngưỡng gợi ý trong nghiên cứu này. Bà cũng cho rằng những bằng chứng cho thấy sữa công thức liên quan đến việc béo phì về sau là không rõ ràng.
Biểu đồ tăng trưởng sơ sinh mới, sẽ được đưa ra tại Anh vào mùa hè này, đã được thay đổi để gần hơn với đường tăng trưởng của các em bé bú mẹ. Biểu đồ hiện tại mà Anh sử dụng dựa trên nghiên cứu vào thập kỷ 1970 đối với những bé ăn sữa công thức, mà theo đó thì nhiều bé bú mẹ bị thấp hơn, gây lo lắng không cần thiết.
Singlemum tổng hợp